Huizen zijn veel te duur geworden en starters komen er bijna niet meer tussen. De hypotheekrenteaftrek drijft prijzen op en helpt vooral mensen met dure huizen. Door deze stap voor stap af te bouwen en de opbrengst te steken in lastenverlichting en woningbouw, maken we huizen betaalbaarder.

Jongeren werken vaak net zo hard als hun oudere collega's, maar krijgen minder loon. Dat is oneerlijk en schaadt onze samenleving. Het minimumloon vanaf 18 helpt jongeren zelfstandig leven, verkleint armoede en geeft hen een sterke start op de arbeidsmarkt.

Het tekort aan betaalbare woningen wordt gebruikt om groepen tegen elkaar op te zetten. Meer betaalbare huizen zijn de oplossing, niet de uitsluiting van kwetsbare groepen. Daarom draaien we het verbod op voorrang voor statushouders terug. Gemeenten bepalen zelf wie voorrang moet krijgen.

Iedereen moet online veilig zijn. Daarvoor is meer nodig dan een leeftijdsgrens. We pakken in Europa het verdienmodel van Big Tech aan, zodat zij geen geld verdienen aan telefoonverslaving en ophef. Nationaal komt er meer les over mediawijsheid en voeren we een Digitale Kijkwijzer in voor apps.

Armoede, oorlog en klimaatproblemen elders hebben ook gevolgen voor Nederland. Door meer te investeren helpen we mensen vooruit, verkleinen we ongelijkheid en voorkomen we migratie, conflicten en instabiliteit. Dat is rechtvaardig én in ons belang.

Lessen die kerken, moskeeën of andere organisaties geven, kunnen waardevol zijn voor de ontwikkeling van een kind. Helaas gaan deze lessen soms ook in tegen de Nederlandse waarden en normen, zoals over de positie van de vrouw of lhbtiq+-personen. Als dit zo is, moet de overheid kunnen ingrijpen.

We zijn voorstander van een brede herziening van het belasting- en toeslagenstelsel, waarbij mensen met een laag of middeninkomen erop vooruitgaan en mensen met een hoog inkomen meer gaan bijdragen. Zo zorgen we dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen en solidariteit voorop staat.

Palestijnen hebben net als Israëliërs recht op een eigen staat en een veilige toekomst. De bezetting van de Westoever en het genocidale geweld in Gaza maken dat onmogelijk. Voor een eerlijke tweestatenoplossing moet Nederland Palestina snel erkennen.

Steeds meer mensen komen in de knel door hoge inflatie en huren. Huizen zijn om in te wonen, niet voor de winst. Toch verdienen veel verhuurders grof geld over de rug van huurders. Dat moet stoppen, door huurbeperking en invoering van een puntensysteem voor alle huurhuizen.

Wetenschap helpt ons vooruit. Van medische zorg tot klimaat en van landbouwinnovaties tot economie. Het zorgt ook voor nieuwe banen en een sterke economie. Met publieke steun blijft kennis toegankelijk voor iedereen en bouwen we aan een eerlijke, duurzame toekomst.

Bij kleine overtredingen is een enkelband of taakstraf soms beter dan een celstraf. Mensen kunnen werken, leren en bij hun gezin blijven en komen niet tussen de zwaardere criminelen in een gevangenis. Het is menselijker, goedkoper en de kans is kleiner dat ze opnieuw de fout ingaan.

Iedereen zou recht moeten hebben op schone lucht, water en grond. Maar de hoge stikstoofuitstoot schaadt de natuur, de kwaliteit van ons water en de bodem. Wij kiezen voor schone industrie, minder luchtvaart en een kleinere veestapel. Zo maken we ruimte voor woningen en natuurherstel.

Abortus is zorg en hoort niet thuis in het Wetboek van Strafrecht. Dat het er nog wel in staat, houdt het stigma op abortus in stand. Dit staat veilige en toegankelijke zorgverlening in de weg, terwijl dat juist zo belangrijk is voor mensen die abortus nodig hebben.

Nederland heeft te veel vee. Dat veroorzaakt vervuiling, natuur- en gezondheidsproblemen, dierenleed én stikstof, waardoor we nu minder huizen kunnen bouwen. Het meeste vlees gaat naar de export. Nederland hoeft niet de grootste exporteur van Europa te zijn. Minder dieren betekent duurzame landbouw.

Betalen per kilometer is eerlijker: wie weinig rijdt, betaalt minder, en wie veel vervuilt betaalt meer. Zo stimuleren we fietsen en verminderen we files en uitstoot. In regio’s waar mensen afhankelijk zijn van de auto vanwege beperkt openbaar vervoer geldt een lager tarief.

Als we 100.000 nieuwe woningen willen bouwen, is er ruimte nodig. Het liefst in bebouwd gebied, waar al voorzieningen zijn, zoals bedrijventerreinen, in leegstaande panden in binnensteden en op ongebruikte grond van ontwikkelaars. Ook kijken we naar landbouwgrond voor nieuwe woningbouw.

Het toeslagenschandaal liet zien wat er gebeurt als je mensen discrimineert op afkomst. Het leven van duizenden onschuldige Nederlanders is erdoor verwoest. GroenLinks-PvdA staat voor een betrouwbare overheid die zich houdt aan de Grondwet. Daar kan discriminatie nooit een plaats hebben.

Jongeren van 18 zijn vaak nog kwetsbaar en lopen risico op druk en uitbuiting. Door de minimumleeftijd voor sekswerk te verhogen naar 21 jaar worden ze beter beschermd tegen loverboys en mensenhandel. Zo zorgen we voor meer veiligheid.

Door de oorlog in Oekraïne, de instabiliteit in de wereld, en de noodzaak om onafhankelijk te worden van de Verenigde Staten, is daadkrachtig leiderschap dat Nederland beschermt nodig. Daarbij hoort dat we moeten investeren in onze defensie en voldoen aan de NAVO-norm.

Europa moet zichzelf kunnen verdedigen. Daarom bouwen we aan een Europese defensie met eigen defensie-industrie. Legers werken samen, maar landen beslissen zelf over inzet van mensen. Zo worden we minder afhankelijk van de VS en beter beschermd tegen dreigingen.

De overheid moet zoveel mogelijk mensen helpen bij de overstap naar OV én elektrisch rijden, juist ook mensen met een laag- of middeninkomen. Zij zijn voor hun werk vaker afhankelijk van de auto. Eerdere subsidies waren vooral in het voordeel van mensen die al veel geld hadden.

Om de natuur te herstellen en het land van het slot te halen willen we piekbelasters uitkopen, verplaatsen of helpen omschakelen naar duurzamere landbouw. Als het echt niet anders kan volgt gedwongen uitkoop. Ook zorgen we voor meer weidegang, minder eiwit in veevoer en strengere regels voor mest.

Dieren verdienen bescherming tegen onnodig lijden. Slachten zonder verdoving veroorzaakt ernstig dierenleed. We kiezen voor strenge dierenwelzijnsnormen, met verplichte verdoving bij de slacht en betere controle in slachthuizen.

Steeds meer mensen verdienen te veel voor sociale huur maar kunnen de dure vrije sector niet betalen. Door de inkomensgrens te verhogen krijgen ook middeninkomens toegang tot betaalbare woningen. Zo pakken we de woonstilstand aan en zorgen we voor eerlijkere kansen.

Koeien in de wei zijn gezonder, hebben een beter leven en hoeven niet hele dagen in hete, volle stallen te staan. Ze horen buiten, in een groen landschap. Zo zorgen we voor dierenwelzijn én voor onze eigen leefomgeving.

Iedereen moet zich kunnen beschermen tegen een ongewenste zwangerschap, ongeacht je inkomen. Anticonceptie hoort daarom in het basispakket. Dat geeft vrouwen meer regie en gelijke kansen.

Gezondheid mag nooit afhangen van je inkomen. Met een inkomensafhankelijke premie dragen de sterkste schouders de zwaarste lasten. Zo blijft zorg betaalbaar, voorkomen we ongelijkheid en mijdt niemand zorg vanwege de prijs.

Een maximumsnelheid van 100 km/u verlaagt de CO₂-uitstoot en stikstof. Dat is goed voor klimaat, natuur en gezondheid. Het maakt de wegen bovendien veiliger en vermindert lawaai langs snelwegen. Zo verbeteren we gezondheid, natuur en leefbaarheid.

Stagiairs moeten eerlijk betaald krijgen, zodat iedereen de kans heeft stage te lopen en rond kan komen. Wij pleiten daarom zelfs voor 750 euro per maand. Zo krijgen jongeren gelijke kansen op een plek om te leren. Het voorkomt daarnaast dat ze gebruikt worden als goedkope arbeidskrachten.

Het leren van de Nederlandse taal zorgt ervoor dat mensen sneller hun plek vinden in ons land. Het is goed voor hun welzijn, hun veiligheid op de werkvloer en de betrokkenheid bij Nederland. En daar profiteren de werkgevers, de arbeidsmigranten én de samenleving van.

Iedereen moet zichzelf kunnen zijn. Je kent je eigen genderidentiteit het beste en kan die daarom ook zelf het beste aangeven. Een brief van een deskundige om je paspoort aan te passen is daarvoor niet nodig. Dat vinden de meeste deskundigen zelf trouwens ook.

In een wooncrisis is het beter dat mensen in een vakantiehuis wonen, dan dat ze geen dak boven hun hoofd hebben. Tijdelijk kan dit dus toegestaan of niet gehandhaafd worden. Maar alleen als we intussen meer betaalbare woningen bouwen, zodat deze mensen uiteindelijk kunnen doorstromen.

We willen kleine en gewone erfenissen juist belastingvrij maken. Voor grotere erfenissen vragen we een extra bijdrage. Tegelijk verlagen we de belasting op arbeid zodat de meeste mensen er financieel op vooruit gaan en ons belastingsysteem eerlijker wordt.

Waar je ook woont, de ambulance moet je altijd op tijd kunnen bereiken om je naar een ziekenhuis te brengen. GroenLinks-PvdA wil de basis op orde: we gaan de verschraling van zorg tegen en zetten in op het behoud van streekziekenhuizen. Samenwerking boven marktwerking.

Woningen zijn om in te wonen, niet om geld mee te verdienen. Daarom is het goed als een vast deel van de woningen voor een eerlijke prijs wordt verhuurd door corporaties, die niet als doel hebben om winst te maken. Zo zorgen we voor fijne, gemengde wijken en verkleinen we de kloof in de samenleving.

Met Keti Koti staan we stil bij een belangrijk moment in de familiegeschiedenis van velen in Nederland, in Caribische delen van ons Koninkrijk en Suriname: de afschaffing van de slavernij. Onze geschiedenis erkennen is belangrijk. Daarom maken we 1 juli een nationale dag van herdenken en vieren.

De keuzes die de politiek vandaag maakt hebben veel invloed op de toekomst van jongeren. Uit onderzoek blijkt dat 16- en 17-jarigen net zo goed in staat zijn om hun mening te vormen als oudere kiezers. Maar omdat zij nu niet mogen stemmen, worden ze onvoldoende gehoord. Dus geef jongeren een stem!

Verbonden natuurgebieden zijn sterker en beschermen planten en dieren beter. Zo gaat onze biodiversiteit niet verder achteruit en geven we ruimte aan natuurherstel. Meer groen zorgt ook voor schone lucht, minder hitte en ruimte om te ontspannen.

Van €14 is het heel moeilijk rondkomen, zeker nu alles zo duur is. Vaak zijn het juist mensen die onmisbaar en zwaar werk doen, zoals schoonmakers en zorgpersoneel. Daarom verhogen we het minimumloon, en schaffen we het minimumjeugdloon vanaf 18 jaar af. Ook de uitkeringen laten we meestijgen.

Groente en fruit moeten betaalbaar zijn. Zo verkleinen we gezondheidsverschillen en voorkomen we ziektes. Daarom zijn wij voor afschaffing van de BTW. Dat moet in de praktijk wel uitvoerbaar zijn. Tot nu toe is dat zeer lastig gebleken.

De Grondwet beschermt onze vrijheid en gelijkheid. Toch mag de rechter nu niet ingrijpen als een wet hiermee in strijd is. Dat moet veranderen. Zo voorkomen we dat de politiek grondrechten aantast en versterken we de democratie en bescherming van burgers.

Openbaar vervoer moet voor iedereen in Nederland bereikbaar zijn. Gratis ov maakt het makkelijker om naar werk, school of vrienden te gaan. Zo zorgen we voor gelijke kansen, minder uitsluiting en eenzaamheid en kiezen meer mensen voor een duurzaam vervoermiddel.

Bij het vergroenen van Nederland hebben we iedereen nodig: overheid, burgers en bedrijven. Vervuilers gaan we niet meer sponsoren maar juist belasten. Bedrijven die willen verduurzamen kunnen op onze steun rekenen. Zo stimuleren we innovatie en leggen we de energierekening niet bij de samenleving.

Een snellere trein tussen Randstad en Noorden verbindt regio's in ons land beter. Het geeft mensen meer kansen om te wonen, werken en studeren, en versterkt de economie in het Noorden. Daarbij is het een schoon en duurzaam alternatief voor de auto.

We steunen internationale missies, vooral als ze een humanitair doel hebben. Maar we beslissen altijd per geval, en alleen als er duidelijkheid is over het doel, de rolverdeling en de voorwaarden. Zorgvuldigheid staat voorop bij elke deelname.

Gas- en oliewinning vervuilt, stoot CO₂ uit en veroorzaakt aardbevingen in Groningen. Met zon en wind kiezen we voor een klimaatneutraal Nederland in 2040. Dat levert veel op: schone lucht, een gezonde leefomgeving en minder afhankelijkheid van olie- en gaslanden.

De Nederlandse natuur lijdt onder stikstof, verdroging en verlies aan biodiversiteit. Wij doen wat nodig is voor herstel van onze natuurgebieden, ook als dat meer is dan wat Europa als regels stelt. Zo zorgen we voor schonere lucht, water en bodem en een gezonde leefomgeving voor mens en dier.

Eigenaren die panden leeg laten staan terwijl er woningnood is, dragen zo bij aan het probleem. Met een extra belasting worden ze gestimuleerd om hun panden te verhuren of te gebruiken. Dat voorkomt speculatie, levert meer woonruimte op en houdt buurten levendig en veilig.

De voormalige Volksbank (nu ASN Bank) is al in handen van de overheid. Zo hebben Nederlanders de garantie dat ze kunnen kiezen voor een bank die duurzaam investeert, consumenten voldoende in bescherming neemt, en regionaal goed bereikbaar is. Dat willen we in de toekomst graag zo houden.

Als we de opvang eerlijk verdelen, worden kleine dorpen niet overbelast en krijgt iedereen een menselijke opvangplek. Het voorkomt problemen in te volle opvangcentra en helpt nieuwkomers sneller mee te doen op school, werk en in de buurt. Dat is eerlijk, en beter voor ons allemaal.

Belastinggeld hoort niet naar vervuilende landbouw te gaan, maar juist naar boeren die investeren in een schone toekomst. Door subsidie te geven aan duurzame landbouw zorgen we voor gezonde grond en schoon water. En we belonen diegenen die bijdragen aan een fijne leefomgeving voor ons allemaal

De zorg is veel te belangrijk om over te laten aan marktwerking. We willen meer regie door de overheid, met samenwerking in plaats van concurrentie. We zorgen ervoor dat iedereen toegang krijgt tot betaalbare zorg, bijvoorbeeld door per provincie afspraken met een vaste verzekeraar te maken.

We vinden dat iedereen moet kunnen meepraten in onze democratie, liefst al aan de voorkant van het maken van een nieuwe wet. Daarnaast is een correctief referendum een goede noodrem voor burgers om een verkeerd besluit van de volksvertegenwoordiging over een wet te corrigeren.

Het is goed dat kinderen leren dat iedereen zichzelf mag zijn en gelijk behandeld wordt. Onderwijs over seksuele diversiteit voorkomt pesten en discriminatie, vergroot respect en maakt scholen veiliger en inclusiever. En dat is goed voor de toekomst van onze samenleving.

De belasting op inkomen uit vermogen moet wat ons betreft inderdaad omhoog. De allerrijksten in ons land worden nu slapend rijker, terwijl de mensen die belangrijk werk doen, steeds minder overhouden om van te leven of te sparen voor de toekomst. Dat moet eerlijker.

Op dit moment hoeven transferpassagiers en gebruikers van privéjets geen vliegbelasting te betalen. Gewone Nederlanders wel. Dat is niet eerlijk. Die uitzonderingen moeten dus afgeschaft worden. Zodat we allemaal meebetalen aan de luchtvervuiling die ons vliegverkeer veroorzaakt.

Oekraïne vecht niet alleen voor haar eigen onafhankelijkheid, maar ook voor de veiligheid en vrijheid van Europa tegenover Russische agressie. Oekraïne kiest voor een Europese toekomst van democratie en rechtsstaat. Wij moeten hen daarom helpen om lid te worden van de Europese Unie.